Elastyczny czas pracy w okresie epidemii koronawirusa.

27 marca 2020

Zasady dotyczące czasu pracy pracownika uregulowane są przepisami kodeksu pracy. Zgodnie z treścią jego postanowień, czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Jak należy to rozumieć, czym jest okres rozliczeniowy, jakie narzędzia przysługują pracodawcy w dobie pandemii koronawirusa?

Okres rozliczeniowy

Okres rozliczeniowy to określenie czasu, na który należy rozplanować obciążenie godzinowe pracownika. Wynosi on co do zasady nie więcej niż 4 miesiące. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy, czas pracy pracownika nie powinien przekraczać:

  • 8 godzin dziennie,
  • przeciętnie 40 godzin w tygodniu w danym okresie rozliczeniowym,
  • przeciętnie pięciu dni w tygodniu w danym okresie rozliczeniowym.

Praca wykonywana w czasie przekraczającym ww. normy jest pracą w godzinach nadliczbowych
(tzw. nadgodziny) – dopuszczalna jest wyłącznie w określonych kodeksowo przypadkach, a pracownikowi przysługuje za nią dodatkowe wynagrodzenie. Nadto, tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Uwagę należy skupić na sformułowaniu przeciętnie 40 godzin w tygodniu w danym okresie rozliczeniowym a także przeciętnie pięć dni w tygodniu w danym okresie rozliczeniowym. Oznacza to, że ustawodawca dopuszcza możliwość świadczenia przez pracownika pracy o charakterze nieregularnym.

PRZYKŁADY

  • pracownik może pracować 16 godzin w danym tygodniu i 44 godziny przez 
    6 kolejnych tygodni, bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu godzin nadliczbowych, jeśli tylko w przeciągu całego okresu rozliczeniowego normy czasu pracy nie zostaną przekroczone.  
  • pracownik może pracować 6 dni w tygodni po 8 godzin przez 10 kolejnych tygodni a następnie nie pracować w ogóle przez następne 2 tygodnie, bez prawa do wynagrodzenia z tytułu godzin nadliczbowych, jeśli tylko w przeciągu całego okresu rozliczeniowego normy czasu pracy nie zostaną przekroczone.

Przedłużony okres rozliczeniowy   

Okres rozliczeniowy co do zasady nie może przekraczać 4 miesięcy. Ustawodawca przewidział jednak, iż jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy.

Pracodawco, zmiany w prowadzeniu działalności występujące w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 (poprzez np. czasowe zamknięcie zakładu pracy) mogą być przyczyną wprowadzenia przedłużonego okresu rozliczeniowego. Oznacza to, że możliwe jest aby pracownik który obecnie nie wykonuje pracy, w kolejnych miesiącach świadczył ją w zwiększonym zakresie. Jeśli czas pracy będzie odpowiadał normom czasu pracy w maksymalnie 12 miesięcznym, przedłużonym okresie rozliczeniowym, pracownikowi nie będzie przysługiwało dodatkowe wynagrodzenie za nadgodziny.

Czy więc możliwe jest aby pracownik nieobecny w pracy w najbliższych tygodniach pracował
w okresie poepidemicznym dłużej (np. również w soboty), przy zachowaniu dotychczasowego, niepowiększonego wynagrodzenia?

Co do zasady – tak, możliwe. Konieczne jest jednak zadbanie o odpowiednią długość okresu rozliczeniowego i wprowadzenie w firmie odpowiedniej dokumentacji.

Wyjątki

Zaznaczyć należy, że odrębne reguły stosować należy przy systemie równoważonego czasu pracy, systemie czasu pracy w ruchu ciągłym, systemie skróconego tygodnia pracy czy systemie pracy weekendowej.

Zmiany – tarcza antykryzysowa

Propozycje zmian w zakresie dotychczasowej regulacji czasu pracy zawarte są w rządowym projekcie
tzw. tarczy kryzysowej. W chwili sporządzania niniejszego opracowania, projekt tarczy kryzysowej nie był jeszcze przedmiotem obrad sejmu.

Zgodnie z treścią projektu, pracodawca u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 i który nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca III kwartału 2019 r., może:

  • ograniczyć nieprzerwany odpoczynek dobowy pracowników do nie mniej niż 8 godzin
    (w miejsce wymaganych w kodeksie pracy 11 godzin),
  • wprowadzić system równoważonego czasu pracy, w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin; rozwiązanie to wymaga zawarcia porozumienia z organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników,
  • stosować mniej korzystne warunki zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, przez ustalony czas; rozwiązanie to wymaga także zawarcia porozumienia z organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników.

Spadek obrotów gospodarczych w rozumieniu projektu tarczy antykryzysowej występuje wówczas gdy spadek sprzedaży towarów lub usług wynosi w danym przedsiębiorstwie, w ujęciu ilościowym lub wartościowym, minimum 25% (lub w określonych przypadkach min. 15%) w stosunku do obrotów z poprzednich miesięcy. 

Autor: aplikant adwokacki – Adam Jankowski

***

Jeżeli potrzebujecie Państwo pomocy prawnej w  zakresie opisanym w niniejszym artykule lub w zakresie innego zagadnienia, jesteśmy do Państwa dyspozycji pod numerem telefonu: 61 223 14 49 oraz adresem e-mail: sekretariat@poznan-adwokaci.pl. Oferujemy świadczenie pomocy prawnej również bez konieczność osobistego spotkania w siedzibie Kancelarii.